27 MAYIS ASKERİ MÜDAHALESİ

Genelmekanik, ansiklopedi

27 Mayıs 1960 askeri müdahalesi Türkiye Cumhuriyeti tarihinde gerçekleşmiş ilk askeri darbe olma özelliğini taşır. 27 Mayıs askeri darbesi veya 27 Mayıs ihtilali olarak ta bilinir. İhtilal ordu içinde emir komuta zinciri dahilinde yapılmamıştır; 37 düşük rütbedeki subayın planları doğrultusunda ifa edilmiştir. Kritik mevziler bu subayların ellerindeki asker ve silahlarla önce ordudaki komuta kademesinin etkisiz hale getirilmesi daha sonra cumhurbaşkanı ve hükümet üyeleri tutuklanarak icra edilmiştir. 235 general, 3500 civarında subay emekliye sevk edilmiş, 147 üniversite öğretim görevlisi görevden alınmış ve bazı üniversiteler kapatılıp el konulmuş, 520 yargıç ve hakim görevden alınarak ve yargı kontrol altına alınmıştır.

İhtilalden sonra planlayıcı ve icracı 37 subay ve emekli Orgeneral Cemal Gürsel’ in oluşturduğu Milli Birlik Komitesi ülke yönetimini üstlendi. 

1950 yılında iktidara gelen Demokrat Parti’ nin ülkeyi gitgide bir baskı rejimine ve kardeş kavgasına götürdüğü gerekçeleri ileri sürülerek  Türk Silahlı Kuvvetleri içerisinde bir grup subay, 27 Mayıs 1960 sabahı ülke yönetimine bütünüyle el koymuştur. 37 Subaydan oluşan Milli Birlik Komitesi bu hareket ile anayasa ve TBMM’ is fesih etti, siyasi faaliyetler askıya alındı, Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes başta olmak üzere birçok Demokrat Partili’ yi tutuklattı. Genelkurmay Başkanı Orgeneral Rüştü Erdelhun, İstiklâl Savaşı kahramanlarından Ali Fuat Paşa, Kore Gazisi Tahsin Yazıcı ve emekli olduktan sonra DP’ den milletvekili seçilen Genelkurmay eski başkanı Mehmet Nuri Yamut da tutuklananlar arasındaydı.

3. Ordu Komutanı Orgeneral Ragıp Gümüşpala’ nın, eğer darbenin lideri kendisinden daha kıdemli değilse ordusuyla Ankara’ ya yürüyüp isyancıları yakalayacağını söylemesi üzerine darbeden haberi olmayan emekli orgeneral Cemal Gürsel Milli Birlik komitesi’ nin başına getirildi. Bu darbenin daha sonraki yıllarda meydana gelen askeri darbelerden farkı, Türk Silahlı Kuvvetleri emir komuta zinciri içinde yapılmamış olmasıydı; nitekim dönemin Genelkurmay başkanı da yönetime el koyan askeri güçler tarafından tutuklanmıştı. 

27 Mayıs 1960 ın sonuçları ;

• Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatih Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan idam edildi.
• 1961 Türkiye Anayasası çıkarıldı.
• 27 Mayıs Hürriyet ve Anayasa bayramı ilan edildi.
• 22 Şubat 1962 ayaklanması yaşandı.
• 20 Mayıs 1963 ayaklanması yaşandı. Sağ-sol çatışması başladı.